اگر علم در ثریا باشد مردانی از سرزمین فارس به آن دست خواهند یافت. قرب الاسناد، ص53، بحارالأنوار، ج64 ، ص175
روایتی که در پشت اسکناس پنج هزار تومانی نوشته شد. و برنامه "تا ثریا" که بر اساس این روایت ساخته شد.
روایتی که در پشت اسکناس پنج هزار تومانی نوشته شد. و برنامه "تا ثریا" که بر اساس این روایت ساخته شد.
امروزه دیده میشود از آیات و روایاتی که در باب تشویق به علم اندوزی از پیشوایان دین، صادر شده در سرِدر دانشگاه ها و دیوار مدارس جهت تشویق به علوم جدید غرب استفاده می شود! و پیشرفتِ کشورها را بر مبنای بهره بیشتر از علوم و فنآوریِ خودشان می سنجند و به توسعه یافته، توسعه نیافته و در حال توسعه تقسیم میکنند!
باید توجه داشته باشیم استعمال واژه مشترک و عباراتی که برای مخاطب درست معنا نشده دستمایه ای است برای کسانی که قصد فریب دارند. همانند به کار بردن دوپهلویِ واژه آزادی. آیات و روایات مربوط به علم و عالم نیز می بایست در دامنه منظور حقیقی گوینده، ترجمه و بکار گرفته شود نه اینکه به میل و گرایش فضای کنونی، ترجمه کنیم تا پس از رسوا شدن این علوم و فنآوری به دستپاچگی بیافتیم. واژه علم در روایات به معنی science نبوده بلکه معنایی فراتر و متعالی تر از دیدگاه بسته ماده گرایان دارد.[1] ذلِکَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْم این آخرین مرز دانش آنان است
البته منظور این نیست که در شرایط کنونی ما این علوم را نداشته باشیم. بلکه فعلا جهت مقابله با دشمن داشتن این علوم مادی برای ما ضرورت دارد. ولی درگیر کردن کل جامعه و جوانان و نظام آموزشی با این علوم، تقدیس این علوم، بکاربردن آن در بستر معیشت و در مورد بالا تفسیر اشتباه روایت جهت توسعه و تمدن زایی اومانیستی، ایرادهای مد نظر ما می باشد.
[1]. آیت الله سید روح الله موسوی خمینی رحمه الله در حدیث بیست و چهارم از کتاب "شرح چهل حدیث" اقسام علم و مقصود از واژه علم در روایات را بر محور روایت زیر توضیح داده اند.
موسی بن جعفر علیهما السلام فرمود رسول خدا صلّی الله علیه و آله وارد مسجد شد ناگاه جماعتی را مشاهده فرمود که اطراف مردی دور می زنند. فرمود: «این چیست؟» گفته شد: «علّامه است.» فرمود: «علّامه چی؟» گفتند به او: «داناترین مردم است به نسب های عرب و وقایع آن و روزگار جاهلیت و اشعار عربی.» پیغمبر فرمود: «این علمی است که از جهل او ضرر و زیانی نرسد و از علم او سودی حاصل نشود. همانا علم منحصر است به سه چیز: آیه محکمه، یا فریضه عادله، یا سنّت قائمه. (نشانه استوار یا واجب راست یا سنّت پابرجا) و غیر از این ها زیادت است.»
...
بدان که بسیاری از علوم است که بر تقدیری داخل یکی از اقسام ثلاثه است که رسول اکرم، صلّی الله علیه و آله، ذکر فرمودند، مثل علم طبّ و تشریح و نجوم و هیئت، و امثال آن، در صورتی که نظر آیت و علامت به سوی آنها داشته باشیم، و علم تاریخ و امثال آن، در صورتی که با نظر عبرت به آنها مراجعه کنیم. پس، آنها داخل شوند در «آیه محکمه» که به واسطه آنها علم به الله یا علم به معاد حاصل یا تقویت شود. و گاه شود که تحصیل آنها داخل در «فریضه عادله» و گاه داخل در «سنّت قائمه» شود. و اما اگر تحصیل آنها برای خود آنها با استفادات دیگری باشد، پس اگر ما را از علوم آخرت منصرف نمودند، به واسطه این انصراف بالعرض مذموم شوند، و الا ضرر و نفعی ندارند، چنانچه رسول اکرم، صلّی الله علیه و آله، فرمودند. پس کلیه علوم تقسیم شوند به سه قسمت: یکی آنکه نافع به حال انسان است به حسب احوال نشآت دیگر که غایت خلقت وصول به آن است. و این قسمت همان است که جناب ختمی مرتبت «علم» دانسته و آن را به سه قسمت تقسیم فرمودند. و دیگر آنکه ضرر می رساند به حال انسان و او را از وظایف لازمه خود منصرف می کند. و این قسم از علوم مذمومه است که نباید انسان پیرامون آنها گردد، مثل علم سحر و شعبده و کیمیا و امثال آن. و سوم آنکه ضرر و نفعی ندارد، مثل آنکه فضول اوقات را انسان به واسطه تفریح صرف بعضی آنها کند، مثل حساب و هندسه و هیئت و امثال آن. و این قسمت از علوم را اگر انسان بتواند تطبیق با یکی از علوم ثلاثه نماید خیلی بهتر است، و الا حتی الامکان اشتغال پیدا نکردن به آنها خوب است، زیرا که انسان عاقل پس از آنکه فهمید که با این عمرهای کوتاه و وقت کم و موانع و حوادث بسیار نمی تواند جامع جمیع علوم و حائز همه فضایل شود، باید فکر کند که در علوم کدام یک به حال او نافعتر است و خود را به آن مشغول کند و تکمیل آن نماید. و البته در بین علوم آنچه که به حال حیات ابدی و زندگانی جاویدان انسان نافع است، بهتر از همه است و مهمتر از جمیع آنهاست، و آن علمی است که انبیا، علیهم السلام، و اولیا امر به آن نمودند و ترغیب به آن کردند. و آن عبارت از علوم ثلاثه است چنانچه ذکر شد. و الحمد لله تعالی.
شرح چهل حدیث - سید روح الله موسوی خمینی